როგორ აამუშავა ლავრენტი ბერიამ საბჭოთა კონტრდაზვერვა

მწერალი ბორის სოკოლოვი: „ბერიამ რომ „ენკავედე“ ჩაიბარა, ეს უწყება ჯერ კიდევ შორს იყო იმ მრისხანე სტატუსისგან, რომელიც მან ბერიას მმართველობის პერიოდში მოიპოვა. „ჩეკა“, „ოგეპეუ“ და „ენკავედე“, თავისთავად, მრისხანე უწყებები იყო და მათ მხოლოდ სახელები შეეცვალათ, ხალხს მათ მიმართ შიში ჰქონდა. თუმცა, სრულყოფილება მათ (უფრო ზუსტად, „ენკავედეს“) სწორედ ბერიამ შესძინა. ამერიკელმა ალენ დალესმა, რომელიც „ცეერუს“ მრავალი წლის განმავლობაში უძღვებოდა, ბერიას „დაზვერვის გენია“ უწოდა. თავის მემუარებში დალესი წერდა: ბერიას განადგურება უდიდესი შვება იყო ჩვენთვის, ჩვენი უწყებისთვის. რამეთუ თავიდან მოგვშორდა ადამიანი, რომელიც დიდ პრობლემებს გვიქმნიდა. სასიხარულო იყო ისიც, რომ ბერიას თავისიანებმა მოუღეს ბოლო. ეს კი იმაზე მიანიშნებს, რომ პოსტსტალინისტური და პოსტბერიული რუსეთი (საბჭოთა კავშირი) ჩვენთვის ბევრად იოლი დასაძლევი გახდა და წარმატებითაც ვუძღვებოდით ამ საქმეს. ამ სიტყვების ავტორი ალენ დალესია და ბერიას საუკეთესო დახასიათებად გამოდგება. მაგრამ დავუბრუნდეთ ბერიას პირველ ნაბიჯებს საკავშირო ასპარეზზე. როგორც კი მან „ენკავედე“ ჩაიბარა და სწრაფი, ეფექტური რეფორმატორული მუშაობა გააჩაღა, ერთ-ერთი მთავარი მიმართულება იყო შიდა უსაფრთხოების მკაცრი კონტროლი. ამასთან დაკავშირებით ბერიამ მრავალი ნაბიჯი გადადგა. ერთ-ერთი ასეთი ეფექტური ნაბიჯი იყო, ეგრეთ წოდებული, ბომონდური სალონების ფუნქციონირება, როგორც მოსკოვსა და ლენინგრადში, ასევე საბჭოთა კავშირის სხვა ქალაქებში. პრინციპი ძალიან მარტივი იყო. ასეთ სალონებში საბჭოთა ელიტის სხვადასხვა სფეროს წარმომადგენლები იკრიბებოდნენ, ასევე, უცხოელები. იმართებოდა მაღალი დონის „ტუსოვკები“ და ალკოჰოლისა და სხვა ზემოქმედების საშუალებების შედეგად ელიტურ სტუმრებს ლაპარაკის საღერღელი ეშლებოდათ. ეს ყველაფერი კი მაგნიტოფირზე იწერებოდა. ზოგ შემთხვევაში კინოფირზეც იღებდნენ და დანიშნულებისამებრ იყენებდნენ. ერთ-ერთი ასეთი იყო ორლოვა-ალექსანდროვის ცნობილი სალონი, სადაც ყველაზე მაღალი რანგის საბჭოთა თუ უცხოელი პირები იკრიბებოდნენ.“

გენერალი პავლე სუდოპლატოვი: „ლუბოვ ორლოვა და გრიგორ ალექსანდროვი საბჭოთა ხელოვნების ვარსკვლავური წყვილი იყო. ცნობილი მსახიობი ქალის ასევე ცნობილი რეჟისორი მეუღლე სტალინის „ლუბიმჩიკი“ იყო. ორლოვა კი – ყველაზე კაშკაშა საბჭოთა მსახიობი. ამიტომ ცოლ-ქმარს ყველა გზა ხსნილი ჰქონდათ. უზარმაზარი ჰონორარების გარდა, რასაც მათ უხდიდნენ, ორლოვა-ალქსანდროვს თავისუფლად შეეძლოთ საზღვარგარეთ გამგზავრება, ოკეანის გაღმაც კი და უდიდესი ავტორიტეტითა და ნდობით სარგებლობდნენ, პირველ რიგში, სტალინთან. მათ ფეშენებელურ, უზარმაზარ, ელიტურ ბინაში თითქმის ყოველდღე ხალხმრავლობა იყო. სტუმრებს შორის, ხელოვნების მუშაკებთან და მეცნიერებთან ერთად, მრავლად იყვნენ უმაღლესი რანგის საბჭოთა პარტიული მუშაკები და უცხოელი დიპლომატები. ამ შეკრებებზე არაერთხელ მისულან „ენკავედეს“ ხელმძღვანელები იაგოდა, ეჟოვი, აგრეთვე, საგარეო საქმეთა მინისტრი ლიტვინოვი, გერმანიის ელჩი შულენბურგი... როგორც კი ბერია „ენკავედეს“ უფროსად დაინიშნა და ჩვენი უწყების რესტრუქტურიზაცია დაიწყო, მას თვალში მოუვიდა, ეგრეთ წოდებული, მოსკოვური სალონების ირგვლივ არსებული ინფორმაცია. ბერია ამ ინფორმაციას ყურადღებით გაეცნო, კონტრდაზვერვის უფროსი გამოიძახა და ჰკითხა, როგორ იყენებდა მისი განყოფილება ამ ინფორმაციას. როგორც გაირკვა, კონტრდაზვერვას მხოლოდ ინფორმაცია ჰქონდა და მეტი არაფერი. ბერიამ კონტრდაზვერვის უფროსი მაშინვე გაათავისუფლა სამსახურიდან, თან უთხრა: ესაა (გულისხმობდა მოსკოვურ სალონებს) ფართო ასპარეზი თქვენი სამსახურისთვის, რომელსაც არ იყენებთ. ეს კი უუნარობაა და უუნაროებისა და უჭკუოების ადგილი ჩვენს უწყებაში არააო. ორი დღის შემდეგ თანამდებობიდან გათავისუფლებულმა უფროსმა მაიორმა (გენერალმა) თავი მოიკლა. თუმცა, ბერია მის დაპატიმრებას არ აპირებდა... შემდგომში ეს შემთხვევა ხრუშჩოვმა და ბანდამ ბერიას წინააღმდეგ გამოიყენეს და ბერიას მაღალი თანამდებობის პირის მკვლელობა დააბრალეს, რაც აბსოლუტური სიცრუე იყო. ახალდანიშნულმა კონტრდაზვერვის უფროსმა კი სალონებთან დაკავშირებით ფართო სადაზვერვო საქმიანობა გააჩაღა და შედეგიც ძალიან მალე დადგა. სულ რაღაც 6 თვის განმავლობაში მხოლოდ ორლოვა-ალექსანდროვის სალონის სტუმრებიდან 5 უცხოელი დიპლომარი გადაიბირეს, აგრეთვე, შეიქმნა 200-ზე მეტი დოსიე-კომპრომატი სხვადასხვა ცნობილ პიროვნებაზე და თითოეული მათგანი მკაცრი მეთვალყურეობის ქვეშ აიყვანეს. კონტრდაზვერვის ანალიტიკოსებს კი თითოეული მათგანი სანდოობის მიხედვით ჰყადათ დახარისხებული და იცოდნენ, თუ რომელი მათგანი რა კონკრეტული საქმისთვის გამოიყენებინათ.“