რატომ წავიდა მამუკა კიკალეიშვილი საქართველოდან და რა უთხრა მას პატრიარქმა

„სკოლის დამთავრების შემდეგ კალმისტარი ხელში არ ამიღია. ახლა არ ვიცი, რასაც ვწერ, უნიჭობაა თუ პირიქით, მაგრამ ფაქტია, ვწერ“, – ამბობს თავის დღიურებში. ჰოდა, მოდი, ერთად ვნახოთ, რას წერს მამუკა კიკალეიშვილი, რომელმაც თავისი სახასიათო როლებით დაგვამახსოვრა თავი, თუნდაც გია დანელიას სურათიდან – „პასპორტი“, რომელიც პერესტროიკის პერიოდში გადაიღეს.

ეშმაკის მოციქული ტრაქტორი, სასაფლაო და გაძარცული მიცვალებულები

...8-9 წლის ვიყავი. ჩვენი სახლის ადგილზე, ადრე სასაფლაო ყოფილა. ტრაქტორისტები, რომლებიც სხვა სახლების საძირკველს თხრიდნენ, კუბოს ამოაგდებდნენ, პატარა ჩაქუჩებს მოიმარჯვებდნენ, ჩახტებოდნენ ხოლმე ორმოში და თავის ქალებს ოქროს კბილებს აცლიდნენ... მოკლედ, ასე დაიწყო ჩემი ბავშვობა. ჰოდა, იმ ეშმაკის მოციქული ტრაქტორისტებისთვის რომ არ გვეცქირა, მამას მთაზე სასეირნოდ მივყავდით. იმ მთის იქით, ლისის ტბა იყო. ერთხელ, მამაჩემის მითითებით, დავალაგეთ ქვები და ნახშირით ერთ-ერთ ქვას „კუმალა“ დავაწერეთ. არ მახსოვს, ვინ დააწერა, მაგრამ ასეთ სერიოზულ საქმეს ვინ მანდობდა?! ოჯახში ინტელექტუალური საქმეები ლაშას ევალებოდა (იმიტომაც ვეძახდი „ჰალსტუხიან პეპელას“). „კუმალა“, ესე იგი, კუკური, მამუკა და ლაშა. ასე გაჩნდა ჩემს ცნობიერებაში ყველზე მაღალი მთა თავისი მელიებით, კურდღლებით, მცოცავებით, გათახსირებული ტრაქტორისტებით, თავის ქალებით და კუბოს ფიცრებით.

სხვამ დალოცოს, მე დავიღალე

მამაჩემი ძალიან უცებ წავიდა ამქვეყნიდან. კუჭი აწუხებდა. სერგო ზაქარიაძის დაკრძალვიდან რომ დაბრუნდა, ცუდად გახდა. დედაჩემმა „სასწრაფოს“ გამოუძახა და მამა „ლეჩკომბინატში“ გააქანეს (ამ მე-4 სამმართველოში, გამოჩენილი ან პირიქით, „გამოუჩენელი“, მაგრამ ცეკას ხალხი კვდებოდა ხოლმე). კიბომ ორ თვეში მოუღო ბოლო. როცა ბოლოს ვნახე (ლაშამ წამიყვანა), მახსოვს თვალებადქცეული, გამხდარი დედაჩემი, უზომოდ შეყვარებული თავის ქმარზე. გამესამედებული, გამხდარ-გაშავებული მამაჩემი... კიბომ უკვე იცოდა, რომ ორი დღე ჰქონდა დარჩენილი. კიბო თვითონ არის ავად კიბოთი, დაძრწის და ხან ვის ჩაუსახლდება, ხან – ვის. ჰოდა, ამ კიბომ ჩვენი ბედნიერი ოჯახისთვის მოიცალა, ჩაგვისახლდა და ცოტათი შეიმსუბუქა თავისი ტკივილი. იმ ღამეს, როცა მამა გარდაიცვალა, შეშინებულს გამომეღვიძა. დამესიზმრა „ლეჩკომბინატი,“ საწოლი, რომელიც ალაგებული იყო და შავი ნაჭერი ჰქონდა გადაფარებული. ტელეფონის ნომერი მახსოვდა და საავადმყოფოში დავრეკე, ღამის ოთხი საათი იყო, მიპასუხეს – გაწერილიაო... მერე მესმოდა „დიდი ბიჭი ხარ“ და მსგავსი სისულელეები; მერე ყველაზე საშინელი რამ ვნახე – ქელეხი, 7 ჭიქით შემთვრალთა დაპირებები... სახლში სამნი დავბრუნდით: დედაჩემი, მე და ლაშა. არ ვიცი, კიბო ჩვენთან ერთად იყო თუ არა, ალბათ, იყო. ჩვენს სადაბაზოსთან, ნუცუბიძის ქუჩაზე, დღემუდამ, მთვრალი მეზობელი გოგია იწვა. ოცი წელი გავიდა და გოგია ისევ ისე წევს. არც ციროზი აქვს, არც – კიბო. ღმერთმა კიდევ ოცი წელი აცოცხლოს, მერე სხვამ დალოცოს, მე დავიღალე...

რა დავაშავე ასეთი?!

... ლაშა! ძალიან მინდოდა, რაიმე სასაცილო დამეწერა, მაგრამ არაფერი გამომდის, ვიდრე, რაც მტკივა, გამუდმებით რაც მტკივა... როცა პატარობისას ენის მოჩლექით მეკითხებოდნენ: ვინ უფრო მეტად გიყვარს – დედა თუ მამაო, დაუფიქრებლად ვპასუხობდი – ლაშა-მეთქი. ასე მგონია, ოპერაცია გამიკეთეს და კი არ ამომჭრეს, ამომგლიჯეს შიგნით, გულთან ახლოს... ლაშა – კეთილი, ჭკვიანი, ძალიან ენერგიული და სასაცილო კაცი, ნამდვილი კაცი და დაამტკიცა კიდეც, რომ განსხვავებული იყო. ის ისე შეხვდა კიბოს, რომ მე მგონი, ცოტა შეაშინა კიდეც. ნაძირალა, კაციჭამია, რა უნდა, ერთი ვიცოდე; ნეტა, თვალებში ჩამახედა კიბოსთვის. შეიძლება, ასეც მოხდეს. ისე, კაცურად რომ ვთქვა, სულ არ მეშინია, მაგის დედაც...

ძალიან ბევრი კარგი ვნახე 39 წლის განმავლობაში. ვნახე ბევრი ქვეყანა, ხუთვარსკვლავიან სასტუმროებში ვცხოვრობდი. მიუხედავად იმისა, რომ ტანადობით და სილამაზით არ გამოვირჩეოდი, ლამაზი ქალები მყავდა, კარგ ფილმებში ვთამაშობდი, ყოველ შემთხვევაში მე მომწონდა. კარგი მეგობრები მყავდა. ყველაზე ერთგულები მომიკვდნენ: ედიშერი, ჯუზე... ჯუზე მე დავარქვი, ყველაზე პატიოსანი ბიჭი იყო. ედიშერ გარაყანიძე კი მოვლენა მგონია, არა მარტო მეგობრებისთვის, მთელი კაცობრიობისთვის. მერაბ თოფურია შემომრჩა; მინდა, რომ დიდხანს იცოცხლოს. მე რომ რამე მომივიდეს, ნაღდად ვერ გაუძლებს. ერთია კიდევ, ჩემსავით გადარეული მაიკო კახიძე, ისიც დაიგლეჯს თმას. უჰ, დედაჩემი...

ღალატი კი იმდენი ვნახე. ნელ-ნელა, ტაატით ვწერ. შემთხვევით ვინმემ რომ წაიკითხოს, „შეშლილის ჩანაწერები“ ეგონება. რაც მე ვნახე, სუმბათაშვილის „ღალატი“ იმასთან არაფერია. სულ კარგად იყო და ცუდი არ გადაგხდეს, ალბათ, არ გამოდის. ყველაფერს გადავიტანდი, ედიშერი, ჯუზე., ლაშა, ლაშა... ცოცხლები რომ ყოფილიყვნენ. რა დავაშავე ასეთი?!

ღმერთებს სწყურიათ

აბსოლუტურად გაუგებარია, რა ნიშნის მიხედვით მიჰყავს ღმერთს ხალხი. არ მჯერა, რომ მისი ნახელავია! შეიძლება, არც იცის ან იცის კიდეც. მე არ ვიცი. მსახიობ გიგოლა თალაკვაძეს ქალიშვილი მოუკვდა, ასე, 40 წლის – გიტარაზე უკრავდა და უცებ მოკვდა. ჰოდა, იმ კარგი ქალის გასაპატიოსნებლად მღვდელი მოვიდა. გიგოლა მეორე ოთახში იჯდა გაუბედურებული. მღვდელი თავის საქმეს მორჩა, გამოვიდა და თქვა: თქვენი ქალიშვილი კარგი გოგო რომ იყო, იმიტომ წაიყვანა უფალმაო. გამწარებულმა გიგოლამ ვეღარ მოითმინა და ნამტირალევი ხმით უთხრა: დიდი მადლობა გადაეცით, რატომ შეწუხდა ჩვენი გულისთვისო... ჩემი ოჯახისთვის ხომ შეწუხდა და შეწუხდა. მამაჩემის გარდაცვალებამდე ორი კვირით ადრე, მამას ბიძა დაეღუპა, ჩვენთან იყო. ათი წლის ვიყავი, ჩაის ვსვამდით, უცებ თავი ჩაღუნა და ხროტინი დაიწყო. წამოვხტი, წინიდან შემოვურბინე და საცოდავი შალიკო ძია ზემოდან დამეცა. ასე ვიწექით ლოჯიაში; ვყვიროდი, ვიდრე ხმა მქონდა, მერე ჩამიწყდა.

ერთხელ, უწმინდესმა და უნეტარესმა მითხრა: „შვილო, ცხოვრება იმიტომ გაქვს მძიმე და პირად ცხოვრებაში არ გიმართლებს, რომ პროფესიაში გიმართლებს ძალიან.“ არ ვიცი, ძალიან გამართლება რას ჰქვია, მაგრამ ფაქტია – პირად ცხოვრებაში კარგი არაფერი მინახავს. ისე, ვინ გაყო შუაზე და ვინ გაავლო ხაზი პირად ცხოვრებასა და პროფესიას შორის?! ჩემი პროფესია ხომ ჩემი ცხოვრების წესია?! ეს მთელი ცხოვრებაა – სცენა, გადასაღები მოედანი და მეტი არაფერი.

უსამშობლო კაცზე უბედური არავინ არის

...დღეს ამ ბოლო წლებში ყველაზე ბედნიერი დღე იყო. ერთ პაწაწინა ქალაქში ვიყავი და იქ მომძებნეს ჟურნალისტებმა. ცოტა გამიკვირდა, რადგან ქართველების მიმართ დამოკიდებულება თანდათან ცუდისკენ შეიცვალა. ეს მაშინ მოხდა, როცა ერთმა უტვინო ქართველმა დაიღრიალა – რაც კარგები ვართ, ქართველები ვართო. ქართველობა კარგია, მაგრამ ძნელი, იმიტომ, რომ ცოტანი ვართ. დედას გეფიცებით, მეტირება, როცა კარგ ქართველ ექიმს, ვთქვათ, ტელეგადაცემაში აქებენ. ისიც აქ ცხოვრობს და ამათ სიცოცხლესა და ჯანმრთელობას ემსახურება. ყველაფერი გინდა თქვა, მოასწრო. იმ ჟურნალისტებისთვისაც ბევრი მქონდა სათქმელი.

საქართველოში კარგად ეხერხებათ დამკრძალავი კომისიების შექმნა, ცრემლების „ღვარღვარი“ ან, პირში წიწაკაგამოვლებულივით, ლანძღვა. ლანძღვა იმათი, ვინც სხვა ქვეყანაში წავიდა საცხოვრებლად, იმიტომ, რომ საქართველოში გამეფებულ რეჟიმს ვერ მოერგო. ბევრნი ვართ გადმოხვეწილი, ბევრნი, რომლებმაც ვერც დაცვაში ვიმუშავეთ, ვერც პოლიციაში. ჩემი სამშობლო იქ არის, სადაც დედაჩემია, ჩემი ანდროა, სადაც ჩემი ძმისშვილები – სალომე და ნუცა არიან და არ არის ის, რისთვისაც დავიბადე. ჩემი ხელობა, არ არის, არ არის... მეტყობა, ალბათ, პირველად რომ მიჭირავს კალამი სკოლის დამთავრების შემდეგ (ავტორი მ. კახიძე). მერაბ, ნუ დამცინი, უსამშობლო კაცზე უბედური არავინ არის. ისეთებიც ბევრნი არიან, გული რომ უცხოეთისკენ გაურბით. მაგალითად, ჩვენი ქართლოსის ძმა ჰაოსის შთამომავალნი, რაც უფრო შორს არიან ეჩმიაძინიდან, უფრო კარგად გრძნობენ თავს. ამ ჩვენი ძმების ერთ-ერთ წვეულებაზე, ძალიან ბევრი ვიცინე. როგორც ჩვენ ვმღერით „ჩემო თბილის ქალაქოს“, ზუსტად ისე მღეროდნენ თვალცრემლიანები – „ლოს-ანჯელეს, ლოს-ანჯელეს“... ჩემი ნევროზიც და ყველა უბედურება ამით არის გამოწვეული.

ყველაზე მეტი სევდა მაშინ შემომაწვება, როცა ტრასაზე მანქანით მივდივარ ან მატარებელში ვზივარ და ფანჯარაში ვიყურები. ვხედავ მიყრუებულ სოფლებს ან პატარა ქალაქებს, შორს მოჩანს მბჟუტავი შუქი ფანჯრებიდან... ეს, ძირითადად, ღამით ხდება – 3-4 საათზე. ადამიანები ცხოვრობენ თავისთვის, როგორც კოლოფში, ძალიან პატარა კოლოფში. მე არ ვიცი, ვინ არიან ისინი, არც მათ იციან, ვინ ვარ მე. ისე, ვისაც ტელევიზორი აქვს, ვუნახივარ, ალბათ.

წებო, ჩერნობილი და ნაშები

1986 წლის ზაფხულში ჩემს ორ მეგობართან ერთად მოსკოვში ვიყავი. ახალგაზრდები ვართ. რომ იტყვიან, სისხლი გვიდუღს. რა დასამალია და სამი მაგარი „ნაშა“ „მოვხსენით“. რა თქმა უნდა, რესტორანში უნდა წავიყვანოთ. ფულის ნაკლებობას არ განვიცდიდით, მაგრამ პრობლემა თავისუფალი ადგილი იყო. როგორც წესი, მოსკოვის ყველა რესტორანში, ისევე როგორც კულტურულ დაწესებულებებსა თუ სავაჭრო ცენტრებში ყოველთვის გრძელი რიგები იდგა. ყველა მორჩილად ელოდა თავის რიგს და ურიგოდ ვერ შეხვიდოდი. გვინდოდა ახლა „ნაშებთან“ ერთად თავმომწონე ქართველებს რიგში დგომა რესტორანში შესასვლელად? არა. და იმის საშუალებაც არაა, რომ შვეიცართან მიხვიდე, ხუთი თუმანი ჩაუდო და ადგილი „გაგიჩითოს“. ვფიქრობ, რა ვქნა, რა ვქნა-მეთქი და ერთი აზრი მომივიდა თავში. გადავედი რკინეულობის მაღაზიაში. ვიყიდე რკინის წებო. ხელზე დავისხი. დავაცადე, სანამ გახმა. შემდეგ კი ჩემს მეგობრებთან და „ნაშებთან“ ერთად რესტორნის რიგს მივუახლოვდი. საბრალო სახე მივიღე. ხელიდან გამხმარ წებოს ვიძრობ (ვითომ კანს), თან, ვამბობ, გაგვატარეთ, მოქალაქეებო, ურიგოდ გვეკუთვნის. ჩერნობილიდან გუშინ ჩამოვედით-მეთქი. ამ ფრაზის გაგონებასა და ამძვრალი კანის დანახვაზე, უზარმაზარი რიგი უმალვე დაიშალა – რადიაცია არ გადაგვედოსო. ჩვენ კი რესტორანში ამოვყავით თავი. დავსხედით, შეკვეთა მივეცით და მხიარულად ვსაუბრობთ. უცებ გავიხედე და რას ვხედავ – რესტორანი ნელ-ნელა იცლება სტუმრებისგან. თან, ჩვენ გვიყურებენ, ხოლო მიმტანები (ოფიციანტები) კი, სათოფეზეც არ გვეკარებიან, რომ არ დასხივდნენ. როცა ყველაფერს მივხვდი, უკვე გვიან იყო. მილიცია და რადიაციული სამსახური ერთდროულად მოვიდა. ექვსივე საავადმყოფოში გაგვაქანეს და მანამდე გვაყურყუტეს იქ, სანამ არ დარწმუნდნენ, რომ არ ვასხივებდით. ასე ჩაგვმწარდა „ნაშებიც“, რესტორანიც და სულ კბილების ღრჭიალით წამოვედით საავადმყოფოდან.“