ფაქტები ქვების მტყორცნელებზე, რომლებმაც ისტორია შეცვალეს

შურდული – ერთ-ერთი უძველესი სატყორცნი იარაღია, რომლის ისტორიაც 10 000 წელს მოიცავს. მიუხედავად სიმარტივისა, ეს იარაღი მომაკვდინებელი ეფექტით ხასიათდებოდა. ტყავისგან, ქსოვილისგან ან მცენარეული ბოჭკოსგან დამზადებული ეს შურდული საშუალებას იძლეოდა, ქვა დაუჯერებელი სიჩქარით – საათში 100 კილომეტრით – გაესროლათ. ამასთან ქვა 300 მეტრამდე გაიტყორცნებოდა, რაც მაგალითად, დღევანდელი თანამედროვე შაშხანითაა შესაძლებელი. გამოცდილ მეშურდულეს შეეძლო, ადამიანის თავის ზომის მიზანი 70 მეტრის მანძილიდან დაეზიანებინა. გასაკვირი არაა, რომ შურდული მრისხანე იარაღად მიიჩნეოდა თითქმის მეთოთხმეტე საუკუნემდე. მისი განდევნა ცეცხლსასროლმა იარაღმა დაიწყო.

ქვის არსენალი:როგორ არჩევდნენ „საბრძოლო მასალას“ შურდულისთვის

მართალია, შურდულისთვის ქვები ყველაზე ხელმისაწვდომ საბრძოლო მასალას წარმოადგენდა, მაგრამ ძველი მეომრები არ კმაყოფილდებოდნენ ამით. არქეოლოგები პოულობენ 20-50-გრამიან ტყვიებს, რომლებიც სპეციალურად შურდულისთვის ჩამოისხმებოდა. ამ ტყვიებს წაგრძელებული ფორმა ჰქონდა და ხშირად მათზე წარწერაც იყო გაკეთებული მფლობელის სახელით ან მტრისადმი დამუქრებით. საინტერესოა, რომ რომაელები შურდულისთვის თიხის ბურთულებს იყენებდნენ, რომლებსაც ღუმელში გამოწვავდნენ. ხოლო ბერძნებმა მოიფიქრეს ცეცხლგამჩენი ჭურვები – ქოთნები საწვავის ნარევით, რომლებიც მტრის სიახლოვეს იმსხვრეოდა და ფეთქდებოდა. მაგრამ ყველაზე ეგზოტიკურ „საბრძოლო მასალად“, ალბათ, ფუტკრის სკები მიიჩნეოდა, რომლებსაც მტრის რიგებში ისროდნენ.

სიზუსტის ოსტატები: როგორ ვარჯიშობდნენ ძველი მეშურდულეები

მაღალი ოსტატობის მისაღწევად მეშურდულეები ბავშვობიდან ვარჯიშობდნენ. ბალეარის კუნძულებზე, რომელზეც სახელგანთქმული მსროლელები ცხოვრობდნენ, დედები პურს თოკით ჰკიდებდნენ მაღლა და ბავშვებს საჭმელი რომ მიეღოთ, პური აუცილებლად შურდულის სროლით უნდა ჩამოეგდოთ. ბერძენი და რომაელი მეომრები თანდათანობით ზრდიდნენ მანძილს მიზნამდე და ასე ხვეწდნენ მიზნის დაზიანების სიზუსტეს. ხოლო იუდეველი მეომრები ბენიამინის ტომიდან, ბიბლიის თანახმად, შურდულიდან ქვას მტრის ჯარისკაცის თმას უმიზნებდნენ და მიზანში ზუსტად ახვედრებდნენ.

დარტყვის ძალა: რატომ იყო შურდული მშვილდზე უფრო ეფექტური

თუმცა მშვილდი შედარებით რთული იარაღია, მაგრამ შურდული ბევრ ასპექტში ჯობდა მას. შურდულით გასროლილი ქვის კინეტიკური ენერგია 200 ჯოულს აღწევდა – ეს ორჯერ მეტია ძლიერი მშვილდიდან გასროლილ ისარზე. ასეთი ჭურვის მიზანში მოხვედრის შემთხვევაში, ის ხვრეტდა აბჯარს და მძიმე ტრავმას აყენებდა მოწინააღმდეგეს. ცნობილია შემთხვევები, როცა შურდულით გასროლილი ქვა თავის ქალას ხვრეტდა და ძვლებს ამსხვრევდა. ამასთანავე, შურდული ბევრად იაფი იყო მშვილდზე და არ სჭირდებოდა განსაკუთრებული მოვლა. არაა გასაკვირი, რომ ბევრ არმიაში მეშურდულეები მშვილდოსნებზე ნაკლებად არ ფასობდნენ.

ტაქტიკა და სტრატეგია: როგორ იყენებდნენ მეშურდულეებს ბრძოლაში

მეშურდულეები მნიშვნელოვან როლს ასრულებდნენ ანტიკურ საომარ საქმეში. მათ, ჩვეულებრივ, ძირითადი ძალების წინ ან ფლანგებზე განალაგებდნენ, ქვებისა და ტყვიების ზალპი ნამდვილ „ტყვიის წვიმას“ ქმნიდა. რაც მთავარია, ძალების შეტევაზე გადასვლის წინ მოწინააღმდეგის რიგებში დეზორგანიზებას იწვევდა. 1346 წლის ომში სოფელ კრესთან (ჩრდილოეთ საფრანგეთი) გენუელმა მეშურდულეებმა მედგარი წინააღმდეგობა გაუწიეს ინგლისელ მშვილდოსნებს. ხოლო საალყო ბრძოლაში მეშურდულეები უბადლონი იყვნენ – მათ შეეძლოთ, ქვები დაეყარათ ციხესიმაგრის კედლების დამცველთათვის, რითაც დაცულნი რჩებოდნენ საპასუხო ცეცხლისგან. ცნობილია, რომ იულიუს კეისარი დიდად აფასებდა ბალეარის მეშურდულეებს და აქტიურად იყენებდა მათ თავის კამპანიებში.

შურდული ხმლის წინააღმდეგ: ქვის მსროლელთა მოულოდნელი გამარჯვებები

ისტორია იცნობს არაერთ შემთხვევას, როდესაც მეშურდულეებმა სძლიეს მათზე ბევრად ძლიერ მოწინააღმდეგეს. ყველაზე ცნობილი მაგალითია დავითის გამარჯვება გოლიათზე, რომელიც აღწერილია ბიბლიაში. მაგრამ იყო სხვა შემთხვევებიც. 43 წელს ჩვენს ერამდე ქალაქ მუტინას (დღევანდელი ქალაქი მოდენა) ალყაში მოქცევის დროს მეშურდულეთა რაზმმა გაანადგურა მძიმედ შეიარაღებული ლეგიონერთა მთელი კოჰორტა. ხოლო 167 წელს ჩვენს ერამდე ბეტ-ზაქარიასთან გამართულ ბრძოლაში იუდეველმა მეშურდულეებმა შეძლეს მოეგერიებინათ სელევკიდთა არმიის საბრძოლო სპილოების შემოტევა, როდესაც ნასროლმა ქვებმა ცხოველთა გააფთრება გამოიწვია.

შურდული მშვიდობიან დროს: ნადირობიდან სპორტამდე

შურდული მხოლოდ ომის დროს არ გამოიყენებოდა. ადამიანები მას წვრილ ნადირ-ფრინველზე სანადიროდ იყენებდნენ. წყნარი ოკეანის კუნძულებზე შურდულს მაღალი ხეებიდან ნაყოფის ჩამოსაყრელად ხმარობდნენ. ძველ საბერძნეთში შურდულიდან ტყორცნა ოლიმპიურ დისციპლინას წარმოადგენდა. შუა საუკუნეების ევროპაში მეშურდულეთა მთელი გილდიები არსებობდა, რომლებიც შეჯიბრებებს აწყობდნენ ჩუბინობაში (მიზანში აუცდენლობა). საინტერესოა, რომ სამხრეთ ამერიკის ზოგიერთ რეგიონში მწყემსები შურდულს დღემდე იყენებდნენ ფარების სამართავად.

ოსტატობის საიდუმლოებები: როგორ ამზადებდნენ შურდულს ძველი მეიარაღენი

შურდულის დამზადება ნამდვილ ხელოვნებას წარმოადგენდა. საუკეთესოდ მიიჩნეოდა ტყავის შურდულები – ისინი მტკიცე და ელასტიკური იყო. სიმტკიცის მოსამატებლად ტყავს სპეციალურ ხსნარებში ალბობდნენ. შურდულის ცენტრალურ ნაწილს, რომელშიც ჭურვს დებდნენ, ხშირად უფრო ფართოს და მტკიცეს აკეთებდნენ. შურდულის სიგრძე 60-დან 150 სანტიმეტრამდე ვარირებდა, მსროლელის მიერ უპირატესობის მინიჭებისთვის და ჭურვის ტიპიდან გამომდინარე. ზოგიერთ შურდულს სპეციალური ყულფები ჰქონდა თითებისთვის, რაც ტყორცნის დროს კონტროლს აუმჯობესებდა. არქეოლოგები პოულობენ ნაქარგითა და ძვირფასი ქვებით შემკულ შურდულებს, რაც იმაზე მეტყველებდა, რომ მათი მფლობელები ცნობილი მეომრები იყვნენ.