რატომ ეწურება საქართველოს დრო და რა დაღი დაასვა ქართულ პოლიტიკურ ცხოვრებას სხვა სახელმწიფოების კანონებით ცხოვრებამ

– თქვენ არა მხოლოდ გარედან აკვირდებოდით მოვლენებს, არამედ უშუალოდ იღებდით მონაწილეობას პროცესებში, დამოუკიდებლობის გამოცხადებამდე პერიოდიდან მოყოლებული, დაემთხვა თქვენი მაშინდელი წარმოდგენები, იმედები იმას, რაც დღეს მივიღეთ?

– საკმაოდ დიდი ხანია, ამ თემაზე ვფიქრობ, სამწუხაროდ, არ მაქვს დრო, რომ წიგნად ჩამოვაყალიბო. სამწუხაროდ, ამ კითხვას არც ქართული მედია სვამს და არც პოლიტიკური წრეები. ხანდახან მგონია, მე ჩემთვის რაღაცას ვფიქრობ და დანარჩენები სხვაგან არიან. ასე რომ, ძალიან მნიშვნელოვანი კითხვაა და ჩვენმა საზოგადოებამ ამ კითხვას უნდა გასცეს პასუხი. მე დღეს არ მეგულება არც ერთი პოლიტიკური ორგანიზაცია: არც ხელისუფლებაში, სამწუხაროდ, არც ოპოზიციაში და არც ადამიანთა ჯგუფი, რომლებმაც გააცნობიერეს ის პრობლემები, რაც ქვეყანას აქვს და არც ისეთი ჯგუფი მეგულება, რომელიც შეძლებს ამ პრობლემების დაძლევას. რაც შეეხება იმას, წინ წავედით თუ უკან: 30 წლის წინათ, იმას გარდა, რომ ახალგაზრდა ვიყავი, მომავლის იმედი მქონდა, იმის საშუალებაც, შეცდომების ალბათობაც გამეთვალა, რომელთა გამოსწორების დროც მქონდა, გულუბრყვილოდ ვფიქრობდით, რომ, თუ დამოუკიდებლობას მოვიპოვებდით, დანარჩენი პრობლემები თავისთავად მოგვარდებოდა, მაგრამ აღმოჩნდა, რომ დამოუკიდებლობა მოვიპოვეთ, მაგრამ პრობლემები არათუ მოგვარდა, უარესობისკენ წავიდა და კიდევ უფრო დიდ პრობლემად გვექცა. შესაბამისად, ჩვენ მივიღეთ დამოუკიდებლობა, მაგრამ ვერ შევძელით სახელმწიფოს შექმნა, ჩვენ გვაქვს ქვეყანა, მაგრამ არ გვაქვს სახელმწიფო.

ეს უდიდესი პრობლემაა. რაც მთავარია, ვერ ვხედავ ვერც ერთ პოლიტიკურ ჯგუფს, რომელმაც იცის, როგორი სახელმწიფო სჭირდება დღეს ჩვენს ქვეყანას. ჩვენ გვისაუბრია კონსტიტუციაზე და, ზოგადადაც, როდესაც კონსტიტუციაზე ვლაპარაკობ, მუდამ ვუსვამ ხაზს, რომ ჩვენ ქართული კონსტიტუცია გვჭირდება და ქართული კონტიტუცია არ ნიშნავს გერმანული კონსტიტუციის მუხლების ქართულად დაწერას. კონსტიტუცია აქაურ პრობლემებს უნდა მოარგო. ჩვენი კონსტიტუცია არ არის ცუდი, თუ მას ნეიტრალურად შეხედავ. როდესაც ვენეციის კომისია აფასებს კონსტიტუციას, ის თითოეულ მუხლს აფასებს ზოგად დემოკრატიულ ნორმებთან შესაბამისობით, მაგრამ ვენეციის კომისია ვერ გააანალიზებს, თუ რა ვითარებაა დღეს საქართველოში, განვითარების რა დონეზეა ჩვენი საზოგადოება, როგორია ჩვენი წარსული და რა გვინდა მომავალში. ამას სჭირდება ქართული ანალიზი, ქართული პრობლემების დალაგება, რომლებზეც პასუხი უნდა გასცეს კონსტიტუციამ. ანუ, როდესაც გვეცოდინება, როგორი სახელმწიფო გვინდა, კონსტიტუცია უნდა მოერგოს ამ ქვეყანას, თორემ ჩვენ 200 წელი ვცხოვრობდით რუსულ იმპერიაში და არც მანამდე გვქონია დალხენილი ცხოვრება, ამას იმიტომ ვამბობ, რომ მივეჩვიეთ უცხო ქვეყნის კანონებით ცხოვრებას, რამაც კანონის დაცვას კი არ მიგვაჩვია...

– არამედ დარღვევას.

– დიახ, ჩვენი ერის ფსიქოლოგია ჩამოყალიბდა შემდეგნაირად: როგორ ავუაროთ გვერდი სხვის მიერ მოგონილ კანონს. 2 საუკუნეზე მეტია ამ მდგომარეობაში ვართ. ამას იმიტომ ვამბობ, რომ ეს პრობლემები არავის ესმის. უპირველესად, გვჭირდება ინსტიტუტების შექმნა, ოღონდ ამ ინსტიტუტების შექმნას, ვიმეორებ, სჭირდება იმის განსაზღვრა, თუ რა ქვეყანაში ვცხოვრობთ, როგორია ჩვენი საზოგადოება, ჩვენი მისწრაფებები და ასე შემდეგ. 30 წლის წინათ მე მეგონა, რომ ეს ყველაფერი დალაგდებოდა. უფრო მეტიც, თუმცა გასაგები იყო, რომ პრივატიზაცია უსამართლოდ გადაანაწილებდა ქონებას, ამაზე გარკვეულწილად თვალი დავხუჭეთ, იმიტომ რომ არა მარტო ჩვენთან, აღმოსავლეთ ევროპაშიც კი, როდესაც სახელმწიფო ქონების გადანაწილებაზეა ლაპარაკი, სამართლიანობას აქვს ფარგლები. მივიჩნიეთ, რომ, თუ გაჩნდებოდა მესაკუთრეთა ფენა, მაშინ კერძო საკუთრების ფენომენი იმუშავებდა იმისთვის, რომ სამართლებრივი სახელმწიფო შეგვექმნა.

– როგორც, თავის დროზე, დასავლეთში სამართლებრივი სახელმწიფოს შექმნის აუცილებლობა გააჩინა კერძო საკუთრების დაცვის აუცილებლობამ ღარიბებისგან.

– დიახ, მაგრამ განსხვავება ისაა, რომ ჩვენი საზოგადოება ცოტა სხვანაირად იყო მიჩვეული ყველაფერს, დასავლეთი – სხვაგვარად, ამ შემთხვევაში ვგულისხმობ აღმოსავლეთ ევროპას, პოსტსოციალისტურ ქვეყნებს. ამიტომ, როდესაც ქონება გადანაწილდა, ეს იქ არ დასრულდა და, თუ დააკვირდებით, დღემდე გრძელდება საკუთრების გადანაწილების პროცესი, ანუ გადანაწილებულის გადანაწილება. წინა ხელისუფლებამ ხომ, საერთოდაც, პირდაპირ მიიტანა იერიში – ვიღაცას ჩამოართვეს ქონება, ზოგმა სახელმწიფოს „აჩუქა“ და ასე შემდეგ, დღესაც იგივე ხდება, ოღონდ სხვა მიმართულებით. შეიცვალა კორუფციის ფორმაც: იყო საყოველთაო, გახდა ელიტური. დღევანდელი კი არ არის ელიტური კორუფცია?! წინა ხელისუფლებაც ამ კორუფციაში იყო ჩაფლული. და ჩვენ ვერ მივაღწიეთ ზოგადად სოციალურად სამართლიანი გარემოს შექმნას. არ ვლაპარაკობ მარტო მოსამართლეებზე, მოსამართლეების თემა კიდევ სხვაა. რატომღაც, როდესაც სოციალურ სამართლიანობას ვახსენებ, ყოველთვის წინა პლანზე გამოდის სასამართლო, მაგრამ ეს მთლად ასე არ არის. როდესაც მე და თქვენ და ვიღაც „იქს“ პიროვნებას ერთნაირი უფლებები უნდა გვქონდეს, მაგრამ გავლენებისა და ნაცნობობის მეშვეობით ის მესამე აკეთებს იმას, რაც უნდა და ჩვენ ორს კი ეს არ შეგვიძლია, ესეც უსამართლობაა და ესაა ქვეყანაში ძირითადი უსამართლობა, რაც დანარჩენს ფონად გასდევს.

„ნაციონალური მოძრაობის“ დროსაც, როდესაც ბუში ჩამოვიდა, ღია წერილით მივმართე მას, რომ აქ არანაირი „დემოკრატიის შუქურა“ არ არსებობდა და უბედურება ხდებოდა და ხელისუფლების კრიტიკაც დავამთავრე, ვინაიდან „ნაციონალური მოძრაობა“ კრიტიკას აღარ ექვემდებარებოდა. ამიტომ ვლაპარაკობდი, თუ რა შეცდომებს უშვებდა ოპოზიცია, რაც ვერც მაშინდელმა ოპოზიციამ გაიგო და ვერც დღევანდელი იგებს. და მოხდა ისე, რომ „ნაციონალურმა მოძრაობამ“ მართლაც ბრძოლით მოპოვებული ძალაუფლება ჩააბარა ივანიშვილს. ამას იმიტომ ვამბობ, რომ ჩვენ ამ 30 წლის განმავლობაში ვერ შევძელით მთავარი – თანამედროვე ტიპის დემოკრატიული ინსტიტუტების შექმნა. ვერ მოვაწესრიგეთ პოლიტიკური ცხოვრება და სანამ ჩვენ პოლიტიკურ ცხოვრებას ვერ მოვაწესრიგებთ, ვიქნებით ამ ჭაობში. ამის მომწესრიგებელი დღეს ნამდვილად არ ჩანს: ვიცით, რაცაა დღევანდელი ხელისუფლება და ისიც ვიცით, რაცაა რეიტინგით მეორე პოლიტიკური ძალა, დღევანდელ ხელისუფლებას შევცვლით და ამას დროებით თავი დავანებოთ, მაგრამ ვინ შეცვლის?! თუ ვინმე მეტყვის, რომ დღევანდელი „ნაციონალური მოძრაობა“, თავისი არსით, 2003 წლის „ნაციონალური მოძრაობისგან“ დიდად განსხვავდება და ამას დაასაბუთებს, მისი ძალიან დიდი მადლობელი ვიქნები. მეტიც – დარწმუნებული ვარ, თუ „ნაციონალები“ ხელისუფლებაში მოვლენ, ისინი ზუსტად იმავეს გაიმეორებენ, რასაც მანამდე აკეთებდნენ. ეს პრობლემა არის და როდესაც თქვენ მეკითხებით, წავიდა თუ არა წინ პოლიტიკური სპექტრი, მე გპასუხობთ: არა, ჩვენი პოლიტიკური სპექტრი შეიძლება, ითქვას, რომ განულდა. აქ ერთი რამაა კიდევ: ჩვენს საზოგადოებას ჯერჯერობით არ შესწევს ამის გაანალიზებისა და გადახარშვის უნარი, რომ ახალი პოლიტიკური ძალა შემოგვთავაზოს. აი, ეს უბედურება გვჭირს დღეს.

– ერთია, რომ ვერ შევძელით და, მეორე, გვინდა კი, რომ შევძლოთ? ჩემი დაკვირვებით, ევროკავშირი გვინდა, რომ ფული მოგვცეს, „ნატო“ იმისთვის, რომ ტერიტორიები დაგვიბრუნოს. მე ჩვენს ფუნქციას ვერ ვხედავ. ჩვენ იქნებ მოგვწონს ღარიბი და მსხვერპლის როლი. უნდა კი ჩვენს საზოგადოებას, ჰქონდეს სახელმწიფო?

– მე შორიდან ვიკითხავ ერთ რამეს: ის „ჩვენ“ ვინ არის?! პრობლემაა „ჩვენ“. ჯერ კიდევ ილიამ ბრძანა: ჩვენ ვართ სათითაოდ, მაგრამ ჩვენ ვართ?! არსებობს დღეს ასეთი კრებითი „ჩვენ“?!

– ალბათ, არა. კრებითად არსებობს ამომრჩეველი.

– გეთანხმებით, არსებობს ელექტორატი, რაღაც ფენა, მაგრამ ვართ კი ეს „ჩვენ“?! კომუნისტების დროს თითქოს რაღაც დიფერენცირება იყო: მუშათა კლასი, გლეხობა, ინტელიგენცია და ასე შემდეგ. ვსაუბრობდით პოლიტიკაზე და ვახსენეთ საზოგადოება, მაგრამ არსებობს ქართველი საზოგადოება, რომელსაც აქვს გარკვეული ერთიანი ზნეობრივი კოდექსი?!

– არა და ამას ვამბობ თამამად.

– დიახ და მაშინ, „ჩვენ“ სადაა?! პრობლემაც ისაა, რომ „ჩვენ“ არ ვარსებობთ. გათითოკაცებულები ვართ და სანთლით უნდა ვეძებდეთ ერთმანეთს და ესეც კი არ შეგვიძლია. დღევანდელი ხელისუფლება რომ არ მოგწონს, სწორია – არც მე მომწონს, მაგრამ დღევანდელი ხელისუფლება რომ არ მოგწონს, თუ ამ საზოგადოების წევრი ხარ, გუშინდელთან რატომ დგახარ?! დღეს ქართულ მედიაში ვინმეს დაუსვამს კითხვა იმავე ძველი ხელისუფლებისთვის, რომლებიც დღეს ადამიანის უფლებებისთვის იბრძვიან, იმ 9 წელში რომ ირღვეოდა ადამიანის უფლებები, ხმას რატომ არ იღებდი?! არ იცოდი, რომ ირღვეოდა თუ შესაძლებლად მიგაჩნდა?! დიახ – თუ შენ დღეს შეხვედი „ნაციონალურ მოძრაობაში“, უკვე მისი სამართალმემკვიდრე ხარ. მაგრამ გრძნობ კი პასუხისმგებლობას?! მედიასაც ვეკითხები: ითხოვ მათგან პასუხს ამ კითხვაზე?! დღეს ჩვენ არ გვაქვს მედია, გვაქვს ორად გაყოფილი ელექტრონული მედია, პრესა მეტ-ნაკლებად თავისუფალი იყო ყოველთვის. ყველაზე საშინელება ისაა, რომ მედიაა მეოთხე ხელისუფლება, მაგრამ მეოთხეა იქ, სადაც სამი ხელისუფლება არსებობს, რაც ჩვენთან არაა. მედია დემოკრატიის მამოძრავებელი ძალაა, თუ მედია თავისუფალია, ხოლო როდესაც ინსტიტუტები არ არსებობს, მედია საზოგადოებას უბრალოდ, რევოლუციისთვის ამზადებს. არც ამას ვაანალიზებთ. განა იმავე ოპოზიციაში არ არიან ადამიანები, რომლებსაც ეს ესმით? არიან, მაგრამ ავანსცენაზე გასვლას ერიდებიან, ამიტომ, როგორც ჩანს, კიდევ გვჭირდება დრო, მაგრამ ეს დრო ჩვენ არ გვაქვს, რადგან ვცხოვრობთ ისეთ გეოპოლიტიკურ სივრცეში, სადაც მოსწრებაზე ვართ, იმიტომ რომ არც ვიცით, რამდენი დრო დაგვრჩა.